Hava kirliliği, nasıl oluşur ve nasıl azaltılır #
Hava kirliliği, insanların sağlığını ve çevremizi etkileyen ciddi bir sorundur. Gazlar, partiküller ve kimyasallar gibi zararlı maddeler soluduğumuz havaya karıştığında meydana gelir. En yaygın kirleticiler azot dioksit, sülfür dioksit, karbon monoksit ve partikül maddelerdir. Bu kirleticiler astım, bronşit ve akciğer kanseri gibi solunum sorunlarına neden olabilir. Ayrıca asit yağmurlarına neden olarak, bitkilere zarar vererek ve iklim değişikliğine katkıda bulunarak çevreye zarar verebilirler.
Hava kirliliğinin azaltılmasına yardımcı olmak için hepimiz üzerimize düşeni yapabiliriz. Bunun bir yolu, yürüyerek, bisiklete binerek veya toplu taşıma araçlarını kullanarak araba kullanımımızı azaltmaktır. Araba kullandığımızda, bakımlı olduğundan ve aşırı kirlilik yaymadığından emin olabiliriz. Hava kirliliğini azaltmanın bir başka yolu da geri dönüşüm ve atıkları azaltmaktır. Bu adımları atarak, hava kirliliğinin azaltılmasına yardımcı olmak ve kendimiz ve gelecek nesiller için daha sağlıklı bir çevre yaratmak için hepimiz üzerimize düşeni yapabiliriz.
Hava kirliliği nedir? #
Hava kirliliği, istenmeyen kimyasalların, gazların ve partiküllerin havaya ve atmosfere karışarak hayvanlara zarar vermesi ve Dünya’nın doğal döngülerine zarar vermesidir.
Hava kirliliğinin çeşitli nedenleri vardır, bunlardan bazıları şunlardır: #
Hava Kirliliğinin Doğal Nedenleri
Bazı hava kirliliği kaynakları doğadan gelir. Bunlar arasında yanardağ patlamaları, toz fırtınaları ve orman yangınları yer alır.
Hava Kirliliğinin İnsan Kaynaklı Nedenleri
İnsan faaliyetleri, özellikle büyük şehirlerde hava kirliliğinin başlıca nedenidir. İnsan kaynaklı hava kirliliğine fabrikalar, enerji santralleri, arabalar, uçaklar, kimyasallar, sprey kutularından çıkan dumanlar ve çöplüklerden çıkan metan gazı gibi şeyler neden olmaktadır.
Fosil Yakıtların Yakılması
İnsanların en çok hava kirliliğine neden olduğu yollardan biri fosil yakıtları yakmaktır. Fosil yakıtlar kömür, petrol ve doğal gazı içerir. Fosil yakıtları yaktığımızda havaya her türlü gaz salınır ve bu da duman gibi hava kirliliğine neden olur.
Çevre Üzerindeki Etkiler
Hava kirliliği ve gazların atmosfere salınmasının çevre üzerinde birçok olumsuz etkisi olabilir.
- Küresel ısınma – Hava kirliliğinin bir türü de havaya karbondioksit gazının eklenmesidir. Bazı bilim insanları atmosfere çok fazla karbondioksit salınmasının küresel ısınmanın nedenlerinden biri olduğuna inanmaktadır. Bu durum karbon döngüsünün dengesini bozmaktadır.
- Ozon tabakası bizi güneşten gelen zararlı ışınlardan korumaya yardımcı olur. Çiftlik hayvanlarından kaynaklanan metan gazı ve sprey kutularından çıkan CFC’ler gibi hava kirliliği nedeniyle zarar görmektedir.
- Asit yağmuru, sülfür dioksit gibi gazlar atmosfere yükseldiğinde oluşur. Rüzgar bu gazları kilometrelerce uzağa savurabilir ve yağmur yağdığında havadan temizlenirler. Bu yağmura asit yağmuru denir ve ormanlara zarar verebilir ve balıkları öldürebilir.
Sağlık Üzerindeki Etkileri #
Hava kirliliği insanları hasta edebilir. Nefes almayı zorlaştırabilir ve akciğer kanseri, solunum yolu enfeksiyonları ve kalp hastalığı gibi hastalıklara neden olabilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her yıl 2,4 milyon insan hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybediyor. Hava kirliliği özellikle kötü dumanlı büyük şehirlerde yaşayan çocuklar için tehlikeli olabilir.
Çevre kirletici maddeler #
Hava kirliliğine neden olan gerçek gaz veya maddeye kirletici denir. İşte başlıca kirleticilerden bazıları:
- En tehlikeli kirleticilerden biri olan sülfür dioksit (SO2) kömür veya petrolün yakılmasıyla ortaya çıkabilir. Asit yağmurlarının yanı sıra astım gibi solunum yolu hastalıklarına da neden olabilir.
- İnsanlar ve hayvanlar karbondioksit (CO2) solurlar. Fosil yakıtlar yakıldığında da açığa çıkar. Karbondioksit bir sera gazıdır.
- Bu gaz çok tehlikelidir. Kokusuzdur ve arabalar tarafından üretilir. Bu gazı çok fazla solursanız ölebilirsiniz. Arabanızı asla garajda çalışır halde bırakmamanızın bir nedeni de budur.
- Bu kimyasallar CFC olarak da adlandırılır. Buzdolaplarından sprey kutularına kadar birçok cihazda kullanılmışlardır. Günümüzde çok fazla kullanılmasalar da yoğun olarak kullanıldıkları dönemde ozon tabakasına önemli zararlar vermişlerdir.
- Bunlar atmosfere karışan ve soluduğumuz havayı kirleten toz gibi küçük parçacıklardır. Akciğer kanseri gibi hastalıklarla bağlantılıdırlar.
Yardım etmek için ne yapabilirsiniz? #
Elektrik veya benzin gibi daha az enerji kullandığınız her an hava kirliliğinin azaltılmasına yardımcı olabilirsiniz. Odanızdan çıkarken ışıkları kapatarak ve kullanmadığınız zamanlarda televizyonu veya bilgisayarı açık bırakmayarak yardımcı olabilirsiniz. Daha az araba kullanmak da çok yardımcı olur. Ebeveynlerinizle arkadaşlarınızla ortak araba kullanma ve işlerinizi tek bir seferde halledebileceğiniz şekilde planlama konusunda konuştuğunuzdan emin olun. Böylece benzinden de tasarruf etmiş olursunuz ki bu herkesin hoşuna gider!
